Artystyczna wizja zbliżenia sondy New Horizons do Plutona i układu jego księżyców.
21 czerwca 2015 roku, o godzinie 16:38 UT (czasu uniwersalnego) Słońce w wędrówce po niebie osiągnie granicę gwiazdozbioru Raka – rozpocznie się astronomiczne lato. Lato kalendarzowe ma swój początek 22 czerwca. Nastanie najkrótsza noc w roku – na szerokości geograficznej Krakowa potrwa ona nieco ponad 7 godzin. Właściwie to zmierzch żeglarski (gdy Słońce znajduje się między 12 a 18 stopni kątowych pod horyzontem) przejdzie w świt żeglarski. Na prawdziwą, astronomiczną noc przyjdzie nam poczekać do końca lipca. Mówi o tym pewien rodzaj wykresu, popularna wśród miłośników astronomii klepsydra – link do tegorocznej znajduje się tutaj. Nastanie lata związane jest z pochodzącymi jeszcze z czasów pogańskich obchodami Nocy Kupały, Wianków bądź Nocy Świętojańskiej.
Piesek Pluto z „fabryki snów” Walta Disney’a – inspirowany nazwą odkrytej w latach 30. XX wieku planety?
W przyszłym miesiącu, po 9 latach lotu (rekordowo szybko) wystrzelona w 2006 roku sonda New Horizons osiągnie orbitę Plutona. W międzyczasie przestał on być uważany za planetę, jednak nadal jest ważnym grawitacyjnie ciałem z tzw. Pasa Kuipera – zbiorowiska transneptunowych ciał niebieskich, o rozmiarach porównywalnych z największymi asteroidami. Odkąd początkiem XXI wieku zaczęto rejestrować na matrycach CCD teleskopów coraz więcej ciał zbliżonych rozmiarem i usytuowaniem orbity do Plutona, nazwano je ciałami transneptunowymi (często pozostającymi w rezonansie 3:2 z Neptunem – czyli na 3 obiegi Neptuna, razem około 500 lat, przypadają 2 obiegi takiegoż obiektu) i umieszczono wśród nich także Plutona. Warto pamiętać, że nazwa „Pluton“ pochodzi z czasów odkrycia tej, ehm, planety i została zaproponowana w telegramie przez małą dziewczynkę. Telegram ten można obejrzeć tutaj.
Ekipa PTMA w Malborku. Obejrzeliśmy także Frombork…
Tak jak PTT ma swoje spotkania i wycieczki górskie, tak i astronomowie gromadzą się na prelekcjach i letnich obozach bądź wczasach. Oddział krakowski organizuje corocznie obóz szkoleniowo-obserwacyjny PTMA (tzw. OSOP), w tym roku na Równicy, zaś PTMA Katowice – AstroWczasy w Stężnicy, koło bieszczadzkiego Baligrodu. Można tam oglądać niebo pod okiem bardziej doświadczonych kolegów amatorów lub posłuchać wykładu wieczorem. W pogodne dni również urządzane są wycieczki. W tym roku OSOP odbędzie się w schronisku Równica koło Ustronia, w terminie 5-14 sierpnia 2015 roku. Link do informacji o obozie znajduje się tutaj.
Mapa powierzchni księżyca Saturna, Tytana, na podstawie zdjęć z sondy Cassini i próbnika Huyghens który przez gęstą, pomarańczową atmosferę opadł na powierzchnię tego satelity.
Co jeszcze nowego w astronomii? Odkrywamy coraz więcej planet pozasłonecznych, dopatrujemy się w ich widmach sygnatur atmosfer a wkrótce zaczniemy w nich szukać tlenu i metanu – produktów życia organicznego i procesu fotosyntezy. W Układzie Słonecznym potwierdzono istnienie mórz metanu na Tytanie – największym satelicie Saturna, jednym z największych w Układzie Słonecznym. Woda znajduje się, jak już wiemy, na wielu ciałach – Marsie, niektórych księżycach planet-olbrzymów (Jowisza, Saturna, Urana, Neptuna) przy czym czasami kryje się ona głębiej pod powierzchnią tych satelitów. Warto pamiętać, że pierwszym odkrywcą planet pozasłonecznych których istnienie zostało potwierdzone jest Polak, prof. Aleksander Wolszczan.
Wizja teleskopów wielkości boiska piłkarskiego – ELT i OWL.
Trwa projektowanie kolejnych teleskopów, jak OWL czy ELT na Hawajach. Mają one posiadać systemy adaptywnej optyki niwelujące wpływ turbulencji atmosferycznej na obrazy gwiazd. To bardzo zaawansowana technika wymagająca silnego lasera i niezwykle szybkich komputerów – oraz specjalnej, tzw. segmentowej, konstrukcji zwierciadła. Na orbicie wokółziemskiej krążą już dziesiątki instrumentów, w tym polskie minisatelity wystrzelone przez chińską rakietę w 2014 roku. Link do strony programu opisującego te osiągnięcia (pokolenie 40-latków pamięta jeszcze znakomitą „Sondę“ emitowaną w latach 80-tych XX wieku w TV), tzw. Astronarium, znajduje się tutaj.
Saturn z pierścieniami. Widoczne pasy chmur i przerwa Cassiniego. Źródło: space.com.
I to na razie tyle, zapraszam do obserwacji nieba – do obejrzenia Wenus czy czterech tzw. galileuszowych księżyców Jowisza wystarcza zwykła lornetka. Małym teleskopem o powiększeniu 40x spokojnie zobaczymy pierścienie Saturna. A na oglądanie nieba przy pomocy większego instrumentu zapraszam na którąkolwiek z letnich imprez PTMA.
Do zobaczenia na szlaku! Udanych wakacji!
Doktorek